Σε αυτή την οικονομική κρίση που βιώνει σχεδόν όλη η ανθρωπότητα, λίγα νομίζω έχουν ειπωθεί για την ουσιαστική κρίση που βιώνει ο άνθρωπος κι αυτή είναι η κρίση των αξιών. Είναι γνωστό ότι η ζωή των ενηλίκων καθορίζεται από δύο μεγάλες αγάπες. Η ιστορία της πρώτης -του έρωτα που αναζητάμε- είναι πασίγνωστη και έχει αναλυθεί διεξοδικά. Της δεύτερης -της αγάπης που ζητάμε από τον κόσμο μας- είναι πολύ πιο κρυφή και επώδυνη. Κι όμως, η ανάγκη μας γι’ αυτή τη δεύτερη αγάπη είναι εξίσου περίπλοκη και σημαντική.
Αυτή η δεύτερη αγάπη, εχει να κάνει με την αποδοχή μας από το κοινωνικό μας περίγυρο, έχει να κάνει με το στάτους μας, για να το πουμε ελληνικά. Αυτό μας προκαλεί ένα άγχος σχεδόν οικουμενικό, που σπάνια συζητιέται άνετα: είναι το άγχος μας για τη γνώμη που σχηματίζουν οι άλλοι για εμάς, για το αν μας θεωρούν πετυχημένους ή όχι, αξιόλογους ή αδιάφορους. Είναι το άγχος της καταξίωσης. Εχεις βρει κάποιον σύντροφο στη ζωή σου? πολύ ωραία! έχεις και μια καλή δουλειά που σου επιτρέπει να κινείσαι άνετα?-το άνετα είναι υποκειμενικό φυσικά- Μπινγκο!
Ετσι λοιπόν αυτό που παρατηρούμε τώρα είναι, ότι πολλοί άνθρωποι του κοινωνικου μας περιβάλλοντος, εκεί που πρίν λίγο καιρό τα έβγαζαν πέρα πολύ καλα, είχαν δηλαδή το σπίτι τους (με δανειο), το αμαξι τους -θελει μερικές δοσεις ακόμα μέχρι να ξοφληθεί-, γενικά ήταν σε μια φάση έντονου καταναλωτισμού, τώρα εχουν κυριευτεί απο μια θλίψη που φτανει το ψυχοπλάκωμα, επειδη είτε λόγω περικοπής μισθου, είτε λόγω απολυσης, άρα ανεργίας, δε μπορουν να φερουν εις πέρας όλες τις υποχρεωσεις που έχουν δημιουργησει και αναγκαστικά έχουν περιοριστεί. Το κυριότερο όμως είναι ότι αυτή η πεποίθηση που είχαν ότι έχουν πετύχει, ότι τα έχουν καταφέρει, αποδεικτηκε μια ψευδαίσθηση και γι’ αυτό νιώθουν προδοσία.
Ολοι μας- με καποιες φωτεινές εξαιρέσεις- έχουμε μπει λοιπόν στην παγίδα της ψευδαίσθησης του “φαίνεσθαι”. Μέσα σε όλες τις πτυχές και τις φάσεις της ζωής μας ενστερνιζόμαστε ορισμένες αξίες και ιδανικά. Ορισμένες φορές, θα έλεγα κατά την πλειονότητα, ακολουθούμε ιδέες, ιδεολογίες και αξίες άκριτα, χωρίς να τις εξετάσουμε a priori αν τις πιστεύουμε ή αν μας εκφράζουν. Απλά, έχοντας ορμέμφυτες τάσεις για πίστη σε κάτι κι έτσι ασπαζόμαστε τις αξίες που μας επιβάλλονται από τρίτους. Ένα σύνολο αξιών έχει κατά την κοινή ομολογία ως στόχο την ευημερία και την πρόοδο του ανθρώπου. Και η πρόοδος αυτή σημαίνει κοινωνική-επαγγελματική αναρρίχηση.
Επίσης, παρατηρούμε ότι η έλλειψη εργασίας και άρα χρήματος, έχει επηρεάσει και την πρώτη αγάπη, που ανέφερα στην αρχή, τον έρωτα. Το ότι όταν κάποιος στο στάτους του δηλώνει άνεργος δεν τον κάνει καθόλου ελκυστικό…Δύσκολα λοιπον μπορεί κάποιος να αναζητήσει το έτερον ήμισυ κυρίως γιατι δεν είναι στη διάθεση αυτή, δηλαδή προέχει να δει τι θα κάνει με το θέμα της εργασίας του. Οπως και να το κάνουμε βοηθάει στην αυτοπεποίθηση του ανθρώπου να είναι κάποιος οικονομικά ανεξάρτητος.
Ομως, για να βαλουμε τα πραγματα στη θέση τους, από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας ο άνθρωπος έχει μέσα του μία έμφυτη τάση προς την ασφάλεια. Κανείς δεν αγαπά την αβεβαιότητα και τις αλλαγές. Η σιγουριά και η σταθερότητα αποτελούν ένα φάρμακο που επουλώνει κάθε ψυχική πληγή του ανθρώπου. Ο άνθρωπος τείνει να θέλει να ελέγχει κάθε πλευρά της ύπαρξής του, θυσιάζοντας συχνά μοναδικά και αρχέγονα ένστικτα στο βωμό της ανάγκης του για σταθερότητα. Και όλα αυτά για να προσπεράσει το τρόμο που νιώθει όταν βρίσκεται μπροστά σε αβέβαιες και άγνωστες γι’ αυτόν καταστάσεις. Και σήμερα βιώνουμε λοιπόν όλοι σχεδόν στο πετσί μας πια αυτην την αβεβαιότητα που μας έχει κλονίσει και δημιουργεί αυτή την αστάθεια. Το ότι καποιος δεν είναι σε θέση να προγραμματίσει είναι εξουθενωτικό. Το ότι κάποιος δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητος, προκαλεί μεγάλη ανασφάλεια.
Μένει να κατανοήσουμε, να νίωσουμε το εξής λοιπόν : το ίδιο το «εγώ» είναι μία ψευδαίσθηση! Δεν υπάρχει σταθερό «εγώ», αποτελούμαστε από πολλούς εαυτούς, ρόλους που μας επιβάλλει να παίξουμε η κοινωνία, ρόλους που μας επιβάλλουν οι ανθρώπινες σχέσεις, ένστικτα, ασυνείδητες παρορμήσεις και επιθυμίες που κρύβονται πίσω από τη μάσκα του «εγώ» για να πραγματοποιηθούν. Και είναι αυτο το “ψευτικό εγώ” που έχει τοσο πολυ αγκιστρωθεί στο “φαίνεσθαι”. Η αναγκη για σταθερότητα του ανθρωπου ειναι θεμιτή αλλά απέκτησε τελείως λανθασμένες βάσεις, γι’ αυτο και με ένα φύσημα κυριολεκτικά και μεταφορικα γκρεμίστηκαν όλα. Η σταθερότητα βρίσκεται μέσα μας, όχι στο εξωτερικό περιβαλλον. Χρειάζεται να γίνουμε περισότερο εύκαμπτοι προκείμενου να αντιμετωπίσουμε τη ρευστότητα των πραγμάτων. Γιατί ναι, τα πράγματα είναι ρευστά, ποτέ δεν υπήρχε κάτι κεκτημένο!
Τέλος, όταν γνωρίζουμε πραγματικά τι θέλουμε και βήμα-βήμα κινούμαστε προς αυτό, θα έρθει και η αποδοχή από το κοινωνικό μας περίγυρο. Το άγχος δηλαδή της γνώμης των άλλων είναι πραγματικά κατι τελείως περιττό. Είναι όμως σίγουρα πολυ δύσκολο να μπορέσει κάποιος να ισορροπήσει το “ειναι” με το “φαινεσθαι” του άκριτου καταναλωτισμού και του στάτους, και χρειάζεται πολλή προσωπική δουλειά που θέλουμε να αποφύγουμε ψάχνοντας για εύκολες λύσεις. Εξάλλου, η ελληνική κοινωνία στην οποία έχουμε μεγαλώσει είναι μια κοινωνία αντιδραστικών εφήβων και γι’ αυτο επηρεάζεται εύκολα από τις διάφορες τάσεις. Ας μη ξεχνιόμαστε το ελληνικό κράτος σε λίγα χρόνια θα κλείσει μόλις 2 αιώνες ζωής….Μέχρι να ενηλικιωθεί λοιπόν, πρέπει πρώτα να ωριμάσει ο καθένας μας ξεχωριστά.
