…Το χάνι φαντάζομαι ότι είναι για τους περισσότερους μια ξεχασμένη υπόθεση ίσως και άγνωστη για τις νεότερες γενιές, όμως είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εποχής όπου το κύριο μεταφορικό μέσο ήταν οι άμαξες και τα άλογα. Χάνι λοιπόν είναι οι χώροι που διανυκτέρευαν οι ταξιδιώτες με τα ζώα τους. Η λέξη “χαν”είναι περσική και σημαίνει ξενώνας, πανδοχείο. Τα χάνια υπήρξαν κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό καταλύμα, ήταν η συνύπαρξη όλων των κοινωνικών τάξεων, ένα πολιτιστικό αμάγαλμα φτωχολογιάς και αριστοκτρατίας, εργατιάς και βιομηχάνων, ταχυδρόμων και εμπόρων, όπου όλοι είχαν κοινό σημείο την ανάγκη να ξαποστάσουν, αφού διένυσαν χιλιόμετρα με τις άμαξες τους και έπρεπε να φάνε κάτι αυτοί και τα ζώα τους και να κοιμηθούν. Τα σημεία που κτίζονταν ήταν κομβικά θα λεγαμε, δίπλα πάντα στα διάφορα μονοπάτια ή τους κακοτράχαλους δρόμους-περάσματα, μοναδικοί σύμμαχοι των ανθρώπων στις κοπιαστικές διαδρομές. Ισως κανένα ταξίδι να μην ήταν δυνατό χωρίς την ύπαρξη τους..
Οι ιδιοκτήτες των χανίων ήταν συνήθως ντόπιοι που είχαν στην κατοχή τους ένα κομμάτι γής και έχτιζαν συνήθως παραλλήλογραμμα διώραφα κτιρια με περιφραγμενη αυλή και σταύλους και οι βασικές υπηρεσίες που πρόσφεραν ήταν τροφή, στέγη και ασφάλεια στους ταξιδώτες. Στο ισόγειο ή στο κατώι όπως το έλεγαν βρισκόταν η τραπεζαρία με το τζάκι και το μαγειριό. Σπάνια υπήρχε τραπέζι, κάθονταν στο πάτωμα και έτρωγαν με τα χέρια ή υπήρχε ένα χαμηλό τραπέζι ο σοφράς και κάθονταν στα μαξιλάρια οι επισκέπτες. Τα φαγητά που σερβίρονταν ήταν όσπρια, χόρτα, ψωμί, λάδι, χορτόπιτες και στα παραθαλάσσια μέρη προσφεραν θαλασσινά με τη συνοδεία πάντα του κρασιού ή του τσίπουρου. Στο ανώι ήταν τα δωμάτια για τους επισκέπτες και υπήρχε και ο “οντάς”, ένα πατάρι με κινητή σκάλα όπου διανυκτέρευν οι γυναίκες πελάτισσες για να είναι ασφαλείς. Ο στάβλος είχε πάχνες για το τάισμα και κρίκους για το δέσιμο των ζώων. Στην αποθηκη στοίβαζαν τις ζωοτροφές και τα καυσόξυλα. Στην αυλή υπήρχε το αποχωρητήριο, το στέγαστρο, ο κήπος, η βρύση και η ποτίστρα με αφθονο νερό…
Ιούνιος 2021: Επιστρέφοντας από την εκδρομή μας στα χωριά της Ευρυτανίας με τους φιδίσιους δρόμους και ενώ η ζέστη του μεσημεριού είχε γίνει ανυπόφορη παρά το ότι είχαμε κλιματισμό στο αμάξι, ένιωθα το στομάχι μου βαρύ και είχα εντονη ζαλάδα. Επρεπε οπωσδήποτε να ξαποστάσουμε κάπου η παρέα μου κι εγώ και ονειρευόμασταν άραγμα κάτω από πλατάνια και μια ταβερνούλα. Και ω, ναι στο 52ο χλμ Λαμίας-Καρπενησίου, ξεπρόβαλε το “Χάνι του Πανέτσου”! Ενα διώροφο κτίριο με δίρριχτη κεραμοσκεπή, τεράστιο μπαλκόνι στο πίσω μέρος με υπέροχη θέα στον Καψιώτη Σπερχειό ποταμό. Αυτό ακριβώς αναζητούσαμε! Ευχόμασταν να σέρβιρε καλο φαγητό και μετά θα αράζαμε δίπλα στο ποτάμι. Αποδείχθηκε το χάνι υπεράνω των προσδοκιών μας! Είχε υπεροχο σπιτικό φαγητό-δοκιμάσαμε τους κεφτέδες,- φανταστικοι!-φέτα προβατίσια, -πραγματικά αληθινή γεύση-, τέλεια πατζαροσαλάτα και χορτόπιτα! Φυσικα η μαγείρισα Ξανθή η γυναίκα του Παύλου του χαντζή, δηλαδή του ιδιοκτήτη του χανιού μαγειρέυει και πολλά άλλα πιάτα. Ο Παύλος ο χαντζής μας εξιστόρησε ότι αυτός είναι η τέταρτη γενιά που διατηρεί το χάνι μιας και το 1884, ο Πανετσομήτρος, ο προπάππος του, έφτιαξε το παλιό χάνι, σε αχρηστία σήμερα το κατώι που σώζεται πάνω στη δημοσιά, στην αρχή της πολύωρης τότε ανάβασης του Τυμφρηστού μέσω Πέρα Κάψης (Τυμφρηστός) για Ράχες, Καρπενήσι και τα λοιπά Ευρυτανικά χωριά. Στον πάνω όροφο νοίκιαζαν κάποτε δωμάτια αλλά από το 2000 μένουν οι ιδιοκτήτες. Ο Παύλος έχει τρεις κόρες που καμία δεν φαίνεται να θέλει να ασχοληθεί με τη συνέχεια της παράδοσης. Εξάλλου με την κρίση της πανδημίας ίσα που το συντηρούν αλλά δε θέλουν να ρίξουν την ποιότητα όπως μας είπαν. Θα το κρατήσουν κι όσο πάει…
Αποτελεί ρετρό λοιπόν το χάνι στη σημερινή εποχή όμως κάποτε έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις μετακινήσεις των ανθρώπων. Σήμερα ελάχιστα έχουν διασωθεί και τα περισσότερα έχουν παραδοθεί στην αδυσώπητη φθορά του χρόνου. Αν βρεθείτε στην περιοχή αξίζει να κάνετε μια στάση στο χανί του Πανέτσου όχι μόνο για το καλό φαγητό αλλά και για να γνωρίσετε την ιστορία του.
Πηγές: https://www.ypaithros.gr/ta-xania-exoun-tin-diki-tous-istoria/
https://fthiotikos-tymfristos.blogspot.com/2015/02/blog-post_85.html
